Qədər

Allah istəməsə, siz istəyə bilməzsiniz. Həqiqətən, Allah biləndir, hikmət sahibidir! (İnsan surəsi, 30)

Kaliforniya Universitetindən neyrofizioloq prof. Bencamin Libet 1973-cü ildə apardığı təcrübələr nəticəsində bütün qərarlarımızın, seçimlərimizin əvvəlcədən müəyyən edildiyini, şüurun isə hər şey olub bitdikdən yarım saniyə sonra işə qarışdığını aşkar etmişdir. Bu həqiqətə əsasən, neyrofizioloqlar keçmişdə yaşadığımızı və şüurumuzun baş verənləri yarım saniyə sonra göstərən monitor olduğunu söyləyirlər. 48

Nəticə etibarilə, baş vermiş hadisələrdən yarım saniyə sonra həmin hadisələrə dair hissləri qavrayırıq. Bencamin Libet (Benjamin Libet) təcrübələrini beyin əməliyyatlarında narkoz verilmədən, yəni xəstənin şüuru tamamilə yerində ikən həyata keçirmişdir. Libet xəstələrin beyinlərinə zəif elektrik axını ilə siqnal göndərərək əllərində toxunma hissi əmələ gətirmiş, xəstələr isə bu "toxunmanı" təxminən yarım saniyə əvvəl hiss etdiklərini deyiblər. Bencamin Libet təcrübələr nəticəsində bu nəticəyə gəlmişdir: bütün hisslər beyinə ötürülür, şüuraltında dəyərləndirilib şərh olunur, "mən"in isə heç nədən xəbəri yoxdur. Zehnimizdə canlanan, yəni fərqinə vardığımız məlumatlar isə uzun ləngimədən sonra korteksə- şüurun yerləşdiyi hissəyə göndərilir. 49

Ortaya çıxan nəticəni belə xülasə etmək mümkündür: əzələ hərəkətlərini həyata keçirmə qərarı bu qərarı dərk etməzdən əvvəl verilir. Nevroloji bir proses ilə həmin prosesi təmsil edən düşüncəni, hissi və ya hərəkəti qavramağımız arasında ləngimə var. Başqa sözlə, biz ancaq qərar verildikdən sonra o qərarı qavrayırıq.

Prof. Bencamin Libetin təcrübələrində bu ləngimə 350 millisaniyə ilə 500 millisaniyə arasında dəyişir, lakin nəticə bu rəqəmlərə bağlı deyil. Çünki Libetin fikrincə, bu ləngimə - çox və ya az olması, bir saat və ya bir mikrosaniyə olması fərq etməz – onu göstərir ki, bizim yaşadığımız hal-hazırkı maddi an, əslində, keçmişdir. Bu hər düşüncənin, hissin, qavrayışın və ya hərəkətin biz dərk etmədən əvvəl baş verdiyini göstərir ki, bu da gələcəyin tamamilə bizim iradəmizdən kənar olduğunu sübut edir. 50

Prof. Bencamin Libet bəzi təcrübələrində barmaqlarını nə vaxt hərəkət etdirmə seçimini adamların öhdəsinə qoymuşdur. Barmaqlarını hərəkət etdirmə anı beyinlərində izlənən adamların bu qərarı verməzdən əvvəl əlaqədar beyin hüceyrələrinin fəaliyyətə keçdiyi müşahidə edilmişdir. Başqa sözlə, "et" əmri gəlir, hərəkəti etmək üçün beyin hazırlanır, insan isə ancaq 0.5 saniyə sonra bunun fərqinə varır. Bir hərəkəti etmək üçün qərar verib sonra etmir, onun üçün əvvəlcədən müəyyən edilmiş hərəkətləri edir. Lakin beyin zaman tənzimləməsi edərək insanın, əslində, keçmişdə yaşadığı hissini aradan qaldırır. Ona görə də indi dedikdə, əslində, keçmişdə baş vermiş hadisəni yaşayırıq. Göründüyü kimi, bu təcrübələr "İnsan" surəsinin 30-cu ayəsində bildirildiyi kimi, hər şeyin Allah`ın istəyi ilə baş verdiyini təsdiq edir (ətraflı məlumat üçün bax: Harun Yahya, "Zamansızlık ve kader gerçeği", Araştırma Yayıncılık)